Saga sýslumanna er samofin sögu samfélags og þjóðar á Íslandi og embættin teljast rótgrónar þjónustustofnanir ríkisins í héruðum landsins. Í dag eru sýslumannsembættin níu talsins og starfrækja 27 starfsstöðvar um land allt. Embættin hafa á að skipa reynslumiklu og fjölhæfu starfsfólki sem nú telur um 240 manns. Sýslumanna er fyrst getið hérlendis í handriti að sáttmála sem Íslendingar gerðu við Noregskonung á árunum 1262 til 1264. Síðar var sáttmálinn nefndur Gamli sáttmáli, en með honum má segja að Íslendingar hafi gerst þegnar Noregskonungs. Sýslumenn eru því elstu veraldlegu embættismenn sem enn starfa á Íslandi og hafa alla tíð verið mikilvægur hluti stjórnsýslunnar.

Hlutverk sýslumanna og verkefni

Sýslumannsembættin fara með framkvæmdavald ríkisins í héraði eftir því sem lög og reglur mæla fyrir um. Starfsfólk embættanna veitir borgurum, lögaðilum og hinu opinbera margháttaða þjónustu sem lýst er í lögum. Verkefnin teljast öll á sviði einkamálaréttar og opinberrar stjórnsýslu og heyra undir flest fagráðuneyti stjórnarráðsins. Sérstaða sýslumannsembættanna er því fólgin í fjölbreytileika verkefna sem hafa margþætta lagastoð.

Hlutverk sýslumanna hefur breyst í tímans rás. Verkefni á borð við dómsýslu, tollgæslu og löggæslu töldust lengst af til sýslumannsembættanna, en tilheyra nú öðrum stofnunum. Samhliða hafa mörg kjarnaverkefni sýslumanna vaxið að umfangi og kröfur um vandaða málsmeðferð einnig. Helstu verkefni sýslumanna nú snúa að barna- og fjölskylduréttarmálum, lögræðismálefnum, þinglýsingum, dánarbússkiptum, setu í óskiptu búi o.fl., fullnustugerðum á borð við fjárnám, nauðungarsölur, kyrrsetningu, lögbann, útburðargerðir o.fl., ökuréttindum, lögbókandagerðum, leyfisútgáfu svo sem rekstar- og tækifærileyfum, löggildingum vegna ýmissa starfsréttinda, sáttamiðlun í einkamálum, útgáfu ýmissa vottorða og fleira. Innheimta opinberra gjalda er mikilvægt viðfangsefni átta sýslumannsembætta. Umboð Tryggingastofnunar og Sjúkratrygginga eru mörg og eru því vistuð hjá embættunum.

Sérverkefni sýslumanna eru nú 35 talsins. Um er að ræða sérsök verkefni sem einstök sýslumannsembætti sinna á landsvísu og spanna mikilvæg og fjölbreytt opinber verkefni, eins og nánar má sjá í umfjöllun um sérhvert embætti.

Framtíðarsýn

Sýslumenn hafa mótað framtíðarsýn þar sem áhersla er lögð á skýrar og aðgengilegar upplýsingar um þjónustu embættanna. Með auknu aðgengi landsmanna að þjónustu sýslumanna, svo sem rafrænum umsóknum og notendavænni stafrænni umgjörð, er stefnt að eflingu starfseminnar og framúrskarandi þjónustustigi í samræmi við lög og reglur. Fyrirsjáanlegt er að þjónusta embættanna verður í sífellt minni mæli háð viðveru einstaklinga og aukið aðgengi landsmanna telst vera langtímamarkmið. Að sama skapi mun landfræðileg staðsetning vinnslu, greiningar og þjónustu hafa æ minni minni þýðingu. Gildir það jafnt um sérfræðilegt vinnuframlag eða hvort verkefni eru unnin á höfuðborgarsvæði eða landsbyggðinni. Sýslumannsembættin taka því fullan þátt í þróuninni og keppast við að svara kalli tímans.

Sýslumaðurinn á Suðurnesjum

Sýslumannsembættið á Suðurnesjum nær yfir Reykjanesskagann vestan Hafnarfjarðar og Kleifarvatns. Sveitarfélög í umdæminu eru Grindavíkurkaupstaður, Reykjanesbær, Suðurnesjabær og Sveitarfélagið Vogar. Íbúar svæðisins eru nú um 28.000.

Aðalskrifstofa embættisins er í Reykjanesbæ og útibú í Grindavík, þar sem opið er hluta úr degi. Sérstaða embættisins er m.a. fjölmennir byggðakjarnar og góðar samgöngur. Nálægð við alþjóðaflugvöllinn einkennir svæðið og hefur atvinna verið nokkuð sveiflukennd milli ára. Gífurleg fólksfjölgun hefur verið á svæðinu undanfarin ár.

Við embættið starfar nú að meðtöldum sýslumanni 21 starfsmaður í 20,68 stöðugildum. Þar af eru þrír löglærðir fulltrúar, skrifstofustjóri/aðalbókari, auk almennra starfsmanna, en einn þeirra sinnir útibúinu í Grindavík. Þá er einn starfsmaður í tímabundnu starfi við skáningu skjala og skil til Þjóðskjalasafns og er það verkefni styrkt af Sambandi sveitarfélaga á Suðurnesjum í tengslum við sóknaráætlun svæðisins. Embættið hefur frá árinu 2011 haft það sérstaka verkefni að vera miðlægt stjórnvald á grundvelli Haagsamnings um birtingar á stefnum o.fl., á grundvelli Haagsamnings um öflun sönnunargagna og Norðurlandasamnings um gagnkvæma dómsmálaaðstoð. Verkefninu er sinnt af einum starfsmanni. Sýslumaður á Suðurnesjum er Ásdís Ármannsdóttir.